همانطور که پیشتر اشاره شد، کالایی که در بورس اوراق بهادار مورد دادوستد قرار می‌گیرد، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.
در حقیقت اشخاص با خرید سهام شرکت‌های بورسی، به عنوان سهامدار شرکت مزبور تلقی می‌شوند.سهامداران شرکت‌های بورسی به دو گروه اصلی، سهامداران حقیقی و سهامداران حقوقی تقسیم می‌شوند.همچنین اشخاص (حقیقی و حقوقی) به منظور خرید سهام در بورس، نیاز به یک کد معاملاتی دارند.این کد معاملاتی که از سه حرف اول نام شخص یا شرکت و یک عدد پنج رقمی تشکیل می‌شود، یگانه است، به این معنا که هر شخص حقیقی یا حقوقی تنها یک کد معاملاتی در اختیار دارد.اشخاص حقیقی برای گرفتن کد معاملاتی با در اختیار داشتن کپی شناسنامه و کد ملی باید به یکی از کارگزاری‌های بورس اوراق بهادار مراجعه کنند.همچنین اشخاص حقوقی نیز برای گرفتن کد معاملاتی باید کپی روزنامه رسمی شرکت خود را در اختیار یکی از کارگزاران بورس قرار دهند.لازم به ذکر است که اخذ کد معاملاتی، بدون هزینه است.

کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت کرده‌اند.کارگزار نقش واسطه بین خریدار و فروشنده سهام را ایفا می‌کند.در حقیقت کارگزاران دستورهای خرید و فروش را از مشتریان تحویل گرفته و آن را به منظور انجام معامله، وارد سیستم معاملات می‌کنند.از جمله وظایف کارگزاران می‌توان به انجام معامله، اداره حساب‌های سرمایه‌گذاری اشخاص، مشاوره و راهنمایی و معرفی شرکت‌ها برای پذیرش در بورس اشاره کرد.کارگزاران بورس، پس از آزمون‌های متعدد و تخصصی و پس از طی مراحل مختلف، موفق به کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار می‌شوند.

اشخاص حقیقی و حقوقی پس از دریافت کد معاملاتی، می‌توانند با مراجعه به یکی از شرکت‌های کارگزاری نسبت به ثبت دستور خرید اقدام کنند.

فرم درخواست خرید اوراق بهادار شامل مشخصات فردی شخص، کد معاملاتی، نام سهم یا حق‌تقدم شرکت بورسی، تعداد سهام مورد تقاضا و قیمت خرید است. در حقیقت اشخاص باید برای خرید سهام یا حق‌تقدم، پیش از ارائه دستور خرید، ‌نسبت به واریز وجه موردنیاز به حساب کارگزاری اقدام کنند. دستور خرید می‌تواند به دو صورت انجام شود. در حالت اول شخص خریدار می‌تواند حداکثر قیمت خرید را در فرم درخواست خود مشخص کند، به این معنا که کارگزار موظف است، حداکثر تا قیمت تقاضا شده نسبت به خرید سهام برای متقاضی اقدام کند. در حالت دوم شخص، سقف قیمتی مشخصی را برای خرید سهام پیشنهاد نمی‌کند، به این معنا که خریدار به کارگزار مجوز می‌دهد در هر قیمت اقدام به خرید سهام موردتقاضا کند.همچنین با توجه به انتشار برگه‌های سهام خریداری شده توسط تالار‌های بورس در روز بعد از خرید، خریداران می‌توانند از روز دوم، اقدام به فروش سهام خریداری شده کنند. انجام عملیات فروش سهام نیز شبیه به خرید است، به این صورت که خریدار باید با مراجعه به دفتر شرکت کارگزاری، پس از تکمیل فرم فروش و تعیین قیمت موردنظر، اقدام به فروش سهام خود کند.

البته اخیرا خرید و فروش آنلاین نیز به امکانات بازار سرمایه افزوده شد. به این معنا که پس از دریافت کد بورسی از طرف کارگزاری نام کاربری و کلمه عبوری به شخص تعلق می گیرد که از طریق آن می توان به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار از طریق وبسایت های مشخص شده در کارگزاری ها و نرم افزارهای معاملاتی ویژه به صورت مستقیم و لحظه ای به خرید و فروش سهام پرداخت.

براساس آخرین مصوبات سازمان بورس و اوراق بهادار، درصدی از قیمت سهام خریداری شده یا فروش رفته به عنوان کارمزد کارگزاری و سازمان بورس از حساب معامله گر کسر می گردد. کارمزدها به شرح جدول ذیل می باشد:

 کارمزد معاملات در فرابورس:

بر اساس آئین‌نامه شرایط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار، ضوابط حضور شرکت‌ها در تابلوهای فرعی و اصلی به شرح جداول زیر است:

بررسی تجربه بورس‌های اوراق بهادار در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که شناسایی شرکت‌های ممتاز یا دارای موقعیت برتر اغلب بر پایه معیارهای قدرت نقدشوندگی سهام، میزان تاثیرگذاری شرکت بر بازار و برتری نسبت‌های مالی انجام می‌شود.شناسایی شرکت‌های برتر در بورس اوراق بهادار تهران بر پایه ترکیبی از قدرت نقدشوندگی سهام و میزان تاثیرگذاری شرکت‌ها بر بازار و در چارچوب معیارهای سه گانه زیر انجام شده است:

الف – میزان دادوستد سهام در تالار معاملات شامل:
تعداد سهام دادوستد شده
ارزش سهام دادوستد شده

ب – تناوب دادوستد سهام در تالار معاملات شامل:
تعداد روزهای دادوستد شده
دفعات دادوستد شده

ج – معیار تاثیرگذاری شرکت بر بازار شامل:
میانگین تعداد سهام منتشر شده
میانگین ارزش جاری سهام شرکت در دوره بررسی
Mj: رتبه شرکت j ام
N: تعداد شاخص‌‌های مورد بررسی
Ii: مقدار شاخص i ام

شاخص کمیتی است که نماینده کمیت‌های همگن متعدد است. شاخص‌ها وسیله‌ای برای اندازه‌گیری مقایسه و سنجش پدیده‌هایی هستند که دارای ماهیت مشخص و لااقل یک خاصیت مشخص کننده‌اند.

بنابراین بر مبنای شاخص می‌توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول مقطع زمانی مشخص اندازه‌گیری و مورد بررسی قرار داد.
کاربردهای شاخص شامل موارد زیر است:
1 – اعداد شاخص بیان کننده اطلاعات عمومی و کلی ساختار بازار است. در واقع شاخص مانند یک دماسنج وضعیت کلی اقتصاد و بازار را نشان می‌دهد.
2 – شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت است.
3 – از بررسی اعداد شاخص تغییرات احتمالی قیمت‌ها در آینده را می‌توان دنبال کرد.
4 – شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
شاخص کل قیمت بورس اوراق بهادار تهران:
شاخص قیمت سهام در بورس تهران بر پایه اول سال 1369 محاسبه می‌شود و به نام شاخص (TEPIX) معروف است.
برای محاسبه این شاخص به طریق زیر عمل می‌شود:

انواع شاخص‌ها در بورس اوراق بهادار تهران:

1 -شاخص کل قیمت
2 -شاخص کل قیمت به تفکیک تابلوی اصلی و فرعی
3 -شاخص بازده نقدی
4 -شاخص بازده نقدی و قیمت
5 -شاخص قیمت مالی
6 -شاخص قیمت صنعت
7 -شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت
8 -شاخص قیمت 50 شرکت فعال‌تر

فرض کنید میزان تغییر قیمت نسبت به روز قبل دو درصد (مثبت یا منفی) باشد. از طرفی اعمال این تغییر متناسب با حجم سهام معامله شده در طی روز است. بنابراین باید معیاری برای حجم سهام معامله شده تعریف شود که این معیار حجم مبنا نام دارد.فرض کنید حجم مبنای روزانه هر سهم معادل با 20درصد تعداد کل سهام منتشره شرکت تقسیم بر 250روز کاری سال باشد. چنانچه تعداد سهام معامله شده در هر روز بیشتر یا مساوی حجم مبنا باشد، قیمت پایانی سهم برابر با متوسط وزنی قیمت در همان روز است. در غیر این صورت قیمت پایانی برابر با اختلاف میانگین وزنی قیمت از قیمت پایانی روز قبل ضرب در ضریب تعدیل و حاصل به قیمت پایانی روز قبل اضافه می‌شود.
ضریب تعدیل برابر است با نسبت تعداد سهام معامله شده به حجم مبنا

چنانچه قیمت پایانی سهم در روز یکشنبه برابر با 10هزار ریال و میانگین وزنی قیمت سهم در روز دوشنبه برابر با 10هزار و 400 ریال است. آنگاه دو حالت زیر امکان‌پذیر است:
الف: تعداد سهام معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد: اگر تعداد سهام معامله شده سهم در روز دوشنبه 40هزار سهم باشد، قیمت پایانی آن در روز دوشنبه برابر است با:

ب: تعداد سهام معامله شده مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد: اگر تعداد سهام معامله شده سهم در روز دوشنبه 100هزار سهم باشد، قیمت پایانی آن در روز دوشنبه برابر است با:  10400= قیمت پایانی

ممکن است شرکت‌ها به دلایل مختلف نیاز به افزایش سرمایه پیدا کنند. مهم‌ترین دلایل افزایش سرمایه شرکت، اجرای طرح‌های توسعه، تامین نقدینگی و … است. افزایش سرمایه از راه‌های مختلفی مقدور می‌شود، همانند: سود انباشته و اندوخته طرح و توسعه، آورده نقدی و مطالبات و صرف سهام.

در اینجا به تشریح دو نوع اول پرداخته می‌شود:
الف) افزایش سرمایه از محل سود انباشته، اندوخته طرح و توسعه:
در این حالت شرکت به دلیل اینکه سود انباشته قابل توجهی دارد، تصمیم می‌گیرد از محل سود انباشته افزایش سرمایه خود را انجام دهد. در نهایت شرکت پس از افزایش سرمایه، سود سهمی (سهام جایزه) به سهامداران خود پرداخت می‌کند. پس از افزایش سرمایه برآورد قیمت جدید سهام را می‌توان به صورت زیر انجام داد:

ب) افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات:
در این حالت شرکت یا سود انباشته کافی ندارد و یا تصمیم استفاده از سود انباشته را برای افزایش سرمایه ندارد. بنابراین هیات‌مدیره شرکت با تصویب مجمع فوق‌العاده تصمیم می‌گیرد از محل آورده نقدی یا مطالبات سهامداران افزایش سرمایه خود را انجام دهد. بنابراین شرکت به منظور افزایش سرمایه ابتدا به سهامداران خود این حق را می‌دهد تا افزایش سرمایه دهند و این حق را به صورت برگه‌هایی با نام حق‌تقدم به سهامداران خود اعلام می‌کند. سهامدار باید پس از دریافت حق‌تقدم، آن را پر کرده و برای شرکت ارسال کند. در این حالت سهامدار باید به ازای هر سهم جدید مبلغ یک هزار ریال (قیمت اسمی سهم) نیز به حساب شرکت واریز کند. البته در صورتی که سهامدار مطالباتی از شرکت داشته باشد، می‌تواند از محل مطالبات این مبلغ را پرداخت کند، پس از افزایش سرمایه برآورد قیمت جدید سهام را می‌توان به صورت زیر انجام داد:

قیمت قدیم + (1000×نسبت افزایش) ÷ (نسبت افزایش + 1)=برآورد قیمت جدید
مثال: قیمت سهام شرکتی 30هزار ریال است. این شرکت 200درصد افزایش سرمایه می‌دهد.
برآورد قیمت جدید چقدر خواهد بود؟
الف) از محل سود انباشته

ب) از محل آورده نقدی یا مطالبات

چنانچه افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا مطالبات صورت پذیرد، برگه سهام جدید که به صورت حق‌تقدم به دست سهامداران می‌رسد، در بازار بورس قابل‌معامله است. اما امکان معاملات مکرر بر روی حق‌تقدم، فقط شامل شرکت‌هایی می‌شود که شروع معاملات حق تقدم آن از تاریخ 7/8/84 به بعد باشد.

پس از اتمام مهلت معاملات حق تقدم که دو ماه است، شرکت اقدام به چاپ برگه سهم اصلی می‌کند که باید با مراجعه حضوری سهامداران به دفتر شرکت تحویل آنها شود. برگه سهم ناشی از افزایش سرمایه که با مهر و امضای شرکت چاپ شده باشد در بورس قابل معامله نیست و باید پس از تحویل به کارگزار ابتدا توسط بورسسپرده شود تا قابل معامله شود که یک روز به طول می‌انجامد.

اما اگر شرکت از طریق سازمان بورس اقدام به چاپ آن کند این سهام سپرده و قابل معامله است.

بعد از انجام هر معامله برای مشتریان (چه خرید یا فروش)، توسط سیستم یکسری فعالیت‌های پشتیبانی و نهایی معامله انجام می‌شود که صدور اعلامیه‌های خرید و فروش و صدور گواهینامه‌ موقت سهام نمونه‌ای از آنها است.اعلامیه های خرید و فروش، اسنادی هستند که اطلاعات مربوط به وضعیت معامله سهام یک مشتری را نشان می‌دهند. این اعلامیه‌ها در حال حاضر برای هر معامله در 2نسخه تهیه می‌شوند.یک نسخه برای خریدار سهام و یک نسخه برای فروشنده سهام چاپ می‌شود.
در هر اعلامیه، اطلاعات زیر وجود دارد:
– کد شرکت: برای تسهیل انجام معاملات توسط سیستم کامپیوتری، برای هر شرکت نماد خاصی طراحی شده که متشکل از چند حرف است. اولین حرف این نماد، مشخصه صنعت یا گروهی است که شرکت در قالب آن فعالیت می‌کند.

سایر حروف نیز تلخیصی است از نام شرکت و معمولا به گونه‌ای انتخاب می‌شود که به خوبی نام شرکت اصلی را تداعی کند. مثال نماد «وبشهر»، که مختص شرکت توسعه صنایع بهشهر است، براساس اولین حرف «و» نشان می‌دهد که شرکت در گروه شرکت‌های سرمایه‌گذاری (واسطه مالی) است، و سایر حروف بهشهر نیز مخففی است از نام توسعه صنایع بهشهر. یا مثلا «غپارس» نشان می‌دهد که شرکت در گروه صنایع «غذایی» فعالیت می‌کند، و «پارس» آن، مبین روغن نباتی پارس است.

در صورتی که به جای سهم، حق‌تقدم آن معامله شود، در آخر این کد یا نماد، معمولا حرف «ح» که نشان‌دهنده حق‌تقدم آن سهم است، درج می‌شود. مانند «وبشهرح» که معرف حق‌تقدم توسعه صنایع بهشهر است.

-تاریخ انجام معامله: معمولا در قسمت بالای سمت چپ اعلامیه درج می‌شود.

-مشخصات شناسنامه‌ای مشتری: در بخش میانی اعلامیه‌ها، اطلاعات شناسنامه‌ای مشتریان (خریدار یا فروشنده) و همچنین کد معاملاتی آنها ثبت می‌شود.

-مشخصات معامله: درنهایت، در نیمه زیرین اعلامیه، اطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری، از لحاظ تعداد، نرخ معامله هر سهم، کل مبلغ معامله و کل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده ثبت می‌شوند.

با توجه به اینکه اطلاعات مالی شرکت‌ها، یکی از معیارهای اساسی برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است.

به منظور افزایش «قابلیت مقایسه»، «مربوط بودن» و «شفافیت» اطلاعات، ضروری است، اطلاعات توسط شرکت‌ها با استفاده، از قالب‌های یکسان به شرح زیر افشا شود:

1. اطلاعات مربوط به اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم شرکت‌های تولیدی.
2. اطلاعات مربوط به پیش‌بینی عملکرد در مقاطع 3ماهه و تعدیل پیش‌بینی مزبور طی سال‌مالی برای شرکت‌های تولیدی.
3. اطلاعات مربوط به اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم شرکت‌های سرمایه‌گذاری.
4. اطلاعات مربوط به پیش‌بینی عملکرد در مقاطع 3ماهه و تعدیل پیش‌بینی مزبور طی سال‌مالی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری.
5. اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای در مقاطع 3ماهه برای شرکت‌های تولیدی.
6.  اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای در مقاطع 3ماهه برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری.
7. اطلاعات مربوط به صورت وضعیت پرتفوی (سبد دارایی‌ها) سرمایه‌گذاری‌ها در مقاطع ماهانه برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری.

اطلاعات و گزارش‌های مالی، دوره تناوب و زمان ارسال آن جهت انعکاس به بازار به شرح جدول زیر است:

در حال حاضر برای تحقق هدف‌های گزارشگری مالی، صورت‌های مالی اساسی زیر تهیه و ارائه می‌شوند:

ترازنامه یا صورت وضعیت مالی که خلاصه وضعیت مالی یک موسسه را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد.

صورتحساب سود و زیان که خلاصه نتایج عملیات یک شرکت را در یک دوره مالی نشان می‌دهد.

صورتحساب گردش وجوه نقد که خلاصه تامین منابع مالی یک موسسه و چگونگی استفاده از آن (مصارف) را در انواع فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در یک دوره مالی نشان می‌دهد.

صورتحساب سود وزیان انباشته که نشان‌دهنده افزایش یا کاهش در سود‌های انباشته یک موسسه ناشی از فعالیت‌های تولیدی و غیرتولیدی در یک دوره مالی است.علاوه بر صورت‌های مالی اساسی بالا، عموما موسسات، همراه صورت‌های مالی، ضمایمی را نیز تهیه و ارائه می‌کنند که به آنها «یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی» گفته می‌شود. یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی، اطلاعاتی اضافی هستند که در حساب‌ها و صورت‌های مالی منعکس نشده‌اند.

ترازنامه صورتی است که اطلاعات مربوط به گزارش دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام موسسه را در پایان هر دوره مالی فراهم می‌کند.

اطلاعات ترازنامه:
در ترازنامه، دارایی‌ها در سمت راست و کلیه بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام که جمع آنها معادل جمع دارایی‌ها است، در سمت چپ نوشته می‌شوند.

در ترازنامه عمدتا دارایی‌ها به ترتیب سرعت تبدیل به وجه نقد، بدهی‌ها براساس زمان سررسیدشان و واریز بدهی و حقوق صاحبان سهام به ترتیب کاهش بقایشان طبقه‌بندی و گزارش می‌شوند. بیشتر طبقه‌بندی‌های مورد استفاده در ترازنامه به شرح ذیل است:

دارایی‌ها
الف- دارایی‌های جاری (مانند وجوه نقد، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار کوتاه‌مدت، حساب‌های دریافتنی،‌ موجودی‌های کالا و پیش‌پرداخت‌ها)
ب- سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت
ج- اموال، ماشین‌آ‌لات و تجهیزات (دارایی‌های ثابت)
د-دارایی‌های نامشهود
(مانند حق اختراع، حق تالیف، سرقفلی)
ه-سایر دارایی‌ها و مخارج انتقالی به دوره‌های آتی.

بدهی‌ها
الف- بدهی‌های جاری – مانند حساب‌های پرداختنی، اسناد پرداختنی، حقوق و دستمزد پرداختنی، بدهی‌های معوق، پیش‌دریافت‌ها و حصه جاری بدهی‌های بلندمدت)
ب- بدهی‌های بلندمدت
(مانند اوراق مشارکت، وام‌های بلندمدت و … .)
حقوق صاحبان سهام
الف) سرمایه سهام عادی
ب) صرف سهام عادی
ج) اندوخته‌ها
د) سود (زیان) انباشته

در سمت راست ترازنامه، تمام اقلامی که دارای ارزش است و سازمان این مقادیر را در امور و فعالیت‌های سودآور سرمایه‌گذاری کرده است، نوشته می‌شود.
دارایی‌های جاری
دارایی‌های ثابت
بدهی‌های جاری
بدهی‌های بلندمدت
حقوق صاحبان سهام
در سمت چپ، راه‌های تامین منابع مالی نوشته می‌شوند که به دو دسته تقسیم می‌شوند. این مقادیر را بستانکاران و صاحبان سهام تامین می‌کنند.

صورت‌حساب سود و زیان، صورتی است که وضعیت فعالیت‌های مالی یک موسسه و نتایج عملیات آن را طی یک دوره مالی نشان می‌دهد.

در صورت حساب سود و زیان، درآمد تحقق یافته در یک دوره مالی با هزینه‌های انجام شده در همان دوره مقایسه می‌شود، تا رقم سود موسسه مشخص شود. برای محاسبه «سود قبل از بهره و مالیات» باید مجموع ارقام بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه‌های اداری و سایر هزینه‌های مربوط را از خالص فروش کم کرد و برای تعیین «سود بعد از مالیات» یا «سود خالص» باید بهره وام‌ها و مالیات بر درآمد که به دولت پرداخت می‌شود، از آن رقم کسر شود. برای درج صورت‌های سود و زیان شرکت در «گزارش سالانه» و آگاه کردن سهامداران از آن، باید سود سهام (متعلق به صاحبان سهام عادی) و داده‌های مربوط به هر سهم در قسمت انتهایی این صورت‌ها نوشته شود.

با استفاده از این نسبت‌ها عملکرد کلی شرکت و مدیریت آن ارزیابی می‌شود، با این نسبت‌ها به بازده شرکت از دیدگاه‌‌های متفاوت زیر توجه می‌کنند:
1 – از نظر درآمد هر سهم
2 – براساس هر ریال فروش
3 – بر مبنای هر ریال از دارایی‌ها
4 – براساس هر ریال از حقوق صاحبان سهام شرکت.
درآمد هر سهم (EPS):
با محاسبه این رقم، سودی که شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست آورده است، معین می‌شود:
= درآمد هر سهم (EPS)
سود پس از کسر مالیات
تعداد سهام عادی منتشره
سود تقسیمی هر سهم (DPS): این نسبت نشان‌دهنده مبلغ سودی است که شرکت بابت هر سهم پرداخت می‌کند.
= سود تقسیمی هر سهم (DPS)
سود نقدی که به صاحبان سهام عادی پرداخت می‌شود

نسبت P/E یکی از ابزارهای رایج و متداول جهت تحلیل وضعیت شرکت‌ها، صنعت و بازار است. این نسبت که از آن به عنوان ضریب سودآوری نیز نام برده می‌شود، حاصل تقسیم قیمت سهم بر درآمد هر سهم آن شرکت است و در واقع رابطه بین قیمت سهم شرکت با سود آن را نشان می‌دهد.

همان طور که پیشتر مشاهده شد، درآمد هر سهم معیاری است که می‌توان با آن یک شرکت را در طی چند سال متوالی با لحاظ افزایش سرمایه‌های شرکت مقایسه کرد، ولی این متغیر، معیار مناسبی برای مقایسه بین چند شرکت نیست. این نقیصه در معیار P/E رفع می‌شود و با این معیار می‌توان شرکت‌های یک صنعت را مورد مقایسه قرار داد و یا هر شرکت را با متوسط P/E صنعت مرتبط، تطبیق داد.

نسبت P/E بیانگر تعداد دفعاتی است که طول می‌کشد تا قیمت یک سهم از طریق سود آن در صورت پرداخت تمام سود واقعی بازیافت شود. البته تحلیل P/E بر اساس دوره بازگشت سرمایه باید توام با احتیاط باشد. به دلیل اینکه شرکت‌ها در هر سال سود یکسانی ندارند و درآمد هر سهم آنها توام با نوسان است. بنابراین در صورتی که P/E شرکتی برابر با 10 باشد، لزوما به این معنی نیست که 10سال طول می‌کشد تا سرمایه برگشت کند. اگر شرکت در سال‌ها بعد سود بیشتری کسب کند، دوره بازگشت سرمایه کاهش می‌یابد. لازم به ذکر است که برای مقایسه P/E بین شرکت‌ها، مقایسه در درون یک صنعت انجام شود.

موضوع این بخش، تجزیه و تحلیلی است که تنها به صورت‌های مالی منتشر شده توسط شرکت، متکی است و می‌تواند توسط هر استفاد‌ه‌کننده خارج از شرکت که به اطلاعات حسابداری داخلی دسترسی ندارد، انجام شود.

ابزارها و تکنیک‌هایی که جامعه تجاری در ارزیابی اطلاعات صورت‌های مالی از آنها استفاده می‌کنند، به سه دسته تقسیم می‌شود: تجزیه و تحلیل افقی (روندها)، تجزیه و تحلیل عمودی (درصدها) و تجزیه و تحلیل نسبت‌ها.

مطالعه درصد تغییرات در صورت‌های مالی مقایسه‌ای تجزیه و تحلیل افقی نامیده می‌شود.
تجزیه و تحلیل افقی به شرح زیر محاسبه می‌شود:

روند درصدها با انتخاب یکسال به عنوان سال پایه که مبلغ آن معادل صددرصد تلقی می‌شود، محاسبه می‌شود. مبالغ هر یک از سال‌های آینده به عنوان درصدی از مبلغ سال پایه بیان می‌شود. یعنی مقدار فروش سال 1384 نسبت به فروش سال 1381، 10درصد رشد داشته است.تجزیه و تحلیل عمودی صورت‌های مالی رابطه هر یک از اقلام صورت‌های مالی را با مبنای معینی که رقم صددرصد است، بیان می‌کند. هنگامی که صورت سود و زیان مورد تجزیه و تحلیل عمودی قرار می‌گیرد، معمولا رقم فروش خالص به عنوان مبنا تلقی می‌شود. مبالغ ترازنامه هم به صورت درصدی از کل دارایی‌ها نشان داده می‌شود. با توجه به درصدهای فوق می‌توان گفت، نیمی از کاهش 10درصدی سود ناخالص (از 40 به 30)، با کاهش هزینه‌ها، خنثی شده و فقط 5درصد آن منجر به کاهش سود خالص شده است.

نسبت عبارت  است از بیان ریاضی ارتباط بین یک رقم با رقم دیگر، توجه به این نکته ضروری است که از آنجا که هر نسبت، تنها یکی از جنبه‌های مالی را منعکس می‌کند، بنابراین برای تحلیل مالی، هر نسبت را باید در ارتباط با سایر نسبت‌های مالی دیگر مورد ارزیابی قرار داد.

تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی را می‌توان در چهار گروه عمده خلاصه کرد:

این اوراق که اصطلاحا«ابزار بدهی» (Debt Instrument) نیز نامیده می‌شوند در این بخش به شماری از ابزارهای مالی اشاره می‌شود به طور رسمی قراردادی بین وام‌دهنده (سرمایه‌گذار) و وام‌گیرنده (فروشنده اوراق) به وجود می‌آورند که در آن وام‌گیرنده تعهد می‌کند، اصل سرمایه و بهره مورد توافق را در تاریخ سررسید اوراق به وام‌دهنده پرداخت کند.
زمان این قرارداد می‌تواند از کوتاه‌مدت تا بلندمدت تغییر کند.سهام:
سهام به طور کلی به دو دستـــه سهـــام عادی
(Common Stock) و سهام ممتاز (Preferred Stock) تقسیم می‌شود.
سهام عادی به دارنده خود حق اعمال رای در مجامع عمومی شرکت را می‌دهد و در صورت تقسیم سود (Dividend) توسط شرکت، دارنده سهام عادی سود دریافت می‌کند.در عوض سهام ممتاز معمولا بدون حق رای بوده و در دریافت سود سهام نسبت به سهامداران عادی در اولویت هستند.این سود درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام ممتاز است که از قبل مشخص می‌شود و در اختیار مجمع نیست.سود باید قبل از سود سهام عادی پرداخت شود، حتی اگر شرکت به هر دلیل ورشکسته شود.صندوق‌های (شرکت‌های) سرمایه‌گذاری:
شرکت‌ها هستند که به نیابت از مشتریان خود سرمایه‌گذاری کرده و سود یا زیان حاصل از این فعالیت‌ها مستقیما به سرمایه‌گذاران بازمی‌گردد و در این میان مدیران صندوق، هزینه‌های مدیریتی دریافت می‌کنند.این شرکت‌ها با انتشار سهام که اصطلاحا Unit نامیده می‌شود، اقدام به جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌کنند.

ویژگی سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها در مقایسه با سهام، برخورداری از مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری است.

این سرمایه‌گذاری برای آن دسته از افراد که دانش و فرصت سرمایه‌گذاری حرفه‌ای ندارند، بسیار مفید بوده و در مقایسه با سهام از ریسک به مراتب کمتری برخوردار است.

این صندوق‌ها معروف‌ترین و رایج‌ترین واسطه برای به دست آوردن سهام شرکت‌ها محسوب می‌شوند.در این صندوق‌ها ارزش هر سهم صندوق به تناسب ارزش خالص دارایی آن، یعنی ارزش بازاری شرکت منهای بدهی‌های آن، تعیین می‌شود. اوراق بهاداری هستند که به تنهایی دارای ارزش نیستند، بلکه ارزش آنها به علت ارتباطی است که این اوراق با سایر اوراق بهادار دارند.اوراق مشتقه
ارزش این اوراق مشتقه(Financial Dervatives) از ارزش یک یا چند دارایی واقعی مثل نفت، فلزات قیمتی، محصولات کشاورزی و یک یا چند دارایی مالی مانند سهام، ارز و غیره مشتق می‌شود. پس اوراق مشتقه، مشتق شده از یک دارایی است که این دارایی می‌تواند واقعی و یا مالی باشد. در واقع مشتقه‌ها، ابزارهایی برای کاهش یا انتقال مخاطره (ریسک) به شمار می‌آیند. مهم‌ترین اوراق مشتقه عبارتند از: پیمان‌های آتی و اوراق اختیار معامله که آنها نیز زیرمجموعه‌ای از انواع قراردادها را دارند.پمان‌های آتی
از انواع پیمان‌های آتی می‌‌توان به قراردادهای آتی و قراردادهای سلف اشاره کرد.

1 – قراردادهای آتی (Future Contract):
قراردادهایی هستند که برای تحویل مقدار مشخصی از کالا یا اوراق بهادار با قیمت مشخص در آینده بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. این قرارداد به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهد. در این نوع قرارداد، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد ودیعه‌ای به اتاق پایاپای می‌سپارند.

2 – قراردادهای سلف (Forward Contract)
قراردادی است که به موجب آن دو طرف تعهد می‌کنند یک کالا با کیفیت معین را در یک تاریخ خاص با یک قیمت مشخص مبادله کنند. براساس قرارداد سلف تمامی مبلغ باید قبلا پرداخت شود و کالا در سررسید تحویل شود.

3 – اختیار معامله (Option)
اوراق بهاداری است که به دارنده آن حق خرید یا فروش یک دارایی خاص را در یک قیمت معین و در یک تاریخ مشخص یا قبل از آن اعطا می‌کند. اختیار معامله به عنوان یکی از اوراق بهادار اشتقاقی شناخته شده است. اختیار معامله به دو دست اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. اختیار خرید به خریدار این حق را می‌دهد که دارایی پایه را به قیمت معین و در تاریخ معین یا قبل از آن خریداری کند. اختیار فروش به خریدار حق می‌دهد که دارایی پایه را به قیمت معین و در تاریخ معین یا قبل از آن به فروشنده اختیار بفروشد. به عنوان مثال فرد A سهمی را که دارای اختیار فروش است به قیمت 100تومان از فرد B خریداری می‌کند به شرط این که سال آینده در همان تاریخ فرد B آن سهم را 115 تومان از وی بخرد، مشروط بر اینکه قیمت تابلوی بورس به 115 تومان نرسیده باشد. اگر قیمت بالاتر باشد در بازار بالای 115تومان می‌فروشد.

1 – تایید وکالت‌نامه‌های خرید و فروش سهام:
برای خرید سهام نیاز به وجود وکالتنامه نیست. برای فروش سهام چنانچه سهامدار نتواند و یا نخواهد مستقیما برای فروش سهام اقدام کند با مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی، اقدام به تنظیم وکالت به نام دیگری می‌کند. وکیل به دفتر امور حقوقی بورس مراجعه و مدارک لازم را ارائه می‌کند و در صورت تایید وکالتنامه می‌تواند به یکی از دفاتر کارگزاران بورس مراجعه کند و سهام را به فروش برساند. شرایط و چگونگی تایید وکالتنامه‌های نقل و انتقال سهام در محل سازمان موجود است.

2 -تایید قیم‌نامه:
اشخاص زیر 18سال تا رسیدن به سن قانونی، خود به تنهایی نمی‌توانند در بورس اوراق بهادار معامله کنند و معاملات توسط اولیای آنها انجام می‌شود. ولی قهری با ارائه مدارکی که نشان‌دهنده سمت او است و در صورتی که برای شخص، قیم تعیین شده باشد، قیم با ارائه قیم‌نامه تنظیمی در اداره سرپرستی دادگستری، می‌تواند برای فرد زیر 18سال معامله کند. قیم‌نامه مانند وکالتنامه باید توسط امور حقوقی بورس تایید شود.

3 – انسداد سهام مفقودی و سرقتی:
چنانچه ورقه سهام مفقود و یا سرقت شده باشد به یکی از دو روش زیر باید اقدام شود: اگر سهام سپرده نشده باشد (یعنی غیرقابل معامله از طریق سازمان باشد) و به گواهینامه‌های سپرده سازمان تبدیل نشده باشد، سهامدار باید بلافاصله جهت ابطال ورقه سهم مفقودی و صدور المثنی به شرکت مربوطه (شرکتی که سهام آن را دارد) مراجعه کند. اگر سهام سپرده شده باشد و گواهینامه سپرده مفقود و یا سرقت شده باشد، سهامدار باید بلافاصله با در دست داشتن اصل شناسنامه به دفتر حقوقی بورس مراجعه و اعلام مفقودی کند و سازمان جهت جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی آن اقدام به مسدود کردن کد سهامدار در سیستم معاملات بورس می‌کند تا یابنده و یا سارق نتواند سهام سهامدار را معامله کند.

4 – صدور سند المثنی:
در موارد مفقودی و یا سرقت گواهینامه سهام، پس از مسدودی کد سهامداری، با درخواست سهامدار، سازمان گواهینامه مفقودی را از درجه اعتبار ساقط و گواهینامه المثنی به نام سهامدار صادر می‌کند.

5 – رفع انسداد از سهام پیدا شده:
چنانچه اوراق سهام پیدا شود، سهامدار با در دست داشتن کارت شناسایی معتبر به دفتر حقوقی بورس مراجعه و موضوع پیدا شدن را اعلام می‌کند تا نسبت به رفع انسداد اقدام شود.

6 – اعلام وضعیت دارایی:
سهامدار می‌تواند با در دست داشتن اصل و فتوکپی شناسنامه با مراجعه به دفتر حقوقی بورس از وضعیت دارایی خود مطلع شود. لازم به ذکر است چنانچه فقط تعداد فعلی سهام خود در یک شرکت را بخواهد، بدون هزینه و به صورت حضوری به وی اعلام می‌شود، ولی چنانچه بخواهد از وضعیت دارایی خود در بیش از یک شرکت مطلع شود، با پرداخت هزینه، وضعیت دارایی (تعداد- قیمت- نوع شرکت- جمع کل دارایی)، به صورت کتبی به وی اعلام می‌شود.

7 – اعلام گردش معاملات سهامدار:
سهامدار می‌تواند با مراجعه به دفتر حقوقی بورس از گردش معاملات خود در یک دوره زمانی مطلع شود. دوره زمانی را سهامدار خود تعیین می‌کند. اطلاعات به صورت کتبی در اختیار سهامدار قرار می‌گیرد و حاوی تمام اطلاعات معاملات در یک دوره زمانی مشخص است.

8 – توقیف و فروش سهام با دستور دادگاه و یا اداره ثبت:
در صورتی که سهامدار با حکم دادگاه محکوم به پرداخت وجهی شده باشد با دستور دادگاه سهام سهامدار محکوم شده توسط بورس توقیف می‌شود. در صورت عدم پرداخت بدهی با دستور دادگاه سهام توقیفی فروخته و یا به نام شخص تعیینی از طرف دادگاه می‌شود.همچنین با اجرائیه اداره ثبت سهام توقیف و به فروش می‌رسد.

9 – انتقال قانونی سهام با دستور مراجع قضایی:
در حالت عادی انتقال از شخص الف به شخص ب از طریق سیستم معاملات سازمان بورس مگر با دستور دادگاه به هیچ عنوان امکان پذیر نیست. در نامه دادگاه باید مشخصات دقیق انتقال دهنده (سهامدار) و انتقال گیرنده قید شده باشد.

10 – اعلام پرتفوی سهامدار با دستور قضایی:
هیچ کس نمی‌تواند از سازمان بورس اوراق بهادار وضعیت دارایی شخص دیگری را درخواست کند. ولی با دستور قضایی که حاوی مشخصات دقیق سهامدار باشد پرتفوی سهامدار در اختیار مرجع قضایی قرار داده می‌شود.

11 – مسدودی سهام جهت وثیقه (توثیق سهام):
هر سهامداری جهت تضمین و پشتوانه بدهی خود می‌تواند سهامی را که در سازمان بورس دارد به طلبکارش معرفی کند و طلبکار می‌تواند از سازمان بورس درخواست مسدودی سهام سهامدار تا زمان وصول طلب خود را بکند و سازمان براساس مقررات کد معاملاتی سهامدار را مسدود می‌کند.

12 – اصلاح مشخصات:
چنانچه کوچک‌ترین مغایرتی بین مشخصات شناسنامه‌ای سهامدار و برگه سهام (سیستم معاملات بورس) وجود داشته باشد به علت غیرفعال شدن کد معاملاتی کارگزار نمی‌تواند برای سهامدار معامله کند.
در صورت مشاهده مغایرت سهامدار باید به یکی از دفاتر کارگزاران بورس مراجعه و تقاضای اصلاح مشخصات کند و با درخواست کارگزار از سازمان مشخصات وی اصلاح شده و گواهینامه اصلاح شده صادر و در اختیار کارگزار درخواست کننده قرار می‌گیرد.

بازار اولیه، بازاری است که برای سهام و اوراق قرضه جدید به وجود آمده و در آن، سرمایه‌گذار برای خرید این اقلام به طور مستقیم به شرکت ناشر اوراق مراجعه می‌کند و پول خرید خود را به حساب او واریز می‌کند.
بازار اولیه جایی است که شرکت یا ناشر اوراق بهادار برای تامین سرمایه مورد نیاز خود به طور مستقیم با مردم ارتباط برقرار می‌کند، در حالی که در بازار دست‌دوم (بازار ثانویه) سرمایه‌گذار سهام شرکت پذیرفته شده را دربورس اوراق بهادار خرید و فروش می‌کند.

بازاری است که در آن اوراق بهاداری که پیش‌تر منتشر شده است، مورد دادوستد قرار می‌گیرد. این گونه بازار به نقل و انتقال سریع‌تر اوراق بهادار کمک می‌کند. بورس اوراق بهادار مهم‌ترین نهاد فعال در بازار دست‌دوم اوراق بهادار است. در مقابل بازار دست اول یا بازار اولیه است که در آن ناشر اوراق بهادار، اوراق خود را به طور مستقیم به سرمایه‌گذار می‌فروشد.

اوراق بهادار ابزاری است که نشان‌دهنده مالکیت شخص بر یک دارایی معین است. این ابزار به صورت عمومی منتشر می‌شود و ممکن است در قالب سهام یا اوراق قرضه باشد. هر سهم کوچک‌ترین واحد مالکیت است. چنانچه شرکتی 2میلیون سهم منتشر کرده باشد و شخصی 2هزار سهم از این تعداد را خریداری کرده باشد، او مالک یک‌هزارم درصد از دارایی شرکت است. از طرفی، هر برگه اوراق قرضه نشان‌دهنده کوچک‌ترین واحد استقراض یا وام‌گیری شرکت است. دارنده اوراق قرضه بهره تضمین‌شده‌ای را در ازای مدتی که اوراق را در اختیار داشته، دریافت می‌کند و در تاریخ سررسید نیز اصل مبلغ به او پرداخت می‌شود. در صورتی که سهامدار مالک بخشی هر چند کوچک از شرکت است و بر روی آینده شرکت سرمایه‌گذاری کرده است و در سود و زیان آن سهیم است.

 دارنده سهام عادی، در واقع، صاحب کسری از مالکیت شرکت است و تمام ریسک موجود در فعالیت اقتصادی شرکت را به میزان سهامی که در اختیار دارد، متقبل شده است. همچنین به سرمایه‌ای که از راه فروش سهام عادی شرکت تامین می‌شود، سرمایه سهمی گفته می‌شود. هیچ شرکتی نمی‌تواند بیش از میزانی که در متن اساسنامه به نام سرمایه مجاز از آن یاد شده است، از راه فروش سهام اضافی سرمایه مورد نیاز خود را تامین کند، مگر پس از طی تشریفات خاص قانونی.

 نوعی سهام است که برخی ویژگی‌های اوراق قرضه و سهام عادی را دارد. در صورت انحلال شرکت، صاحبان سهام ممتاز در مقایسه با دارندگان سهام عادی در توزیع دارایی‌های شرکت حق‌تقدم دارند و ممکن است دارای حق‌رای هم باشند. پیش از این که سود سهام عادی پرداخت شود باید سود سهام ممتاز (سال جاری و سال‌های گذشته) پرداخت شود. برخی سهام ممتاز نیز قابل تبدیل به سهام عادی هستند و دارندگان آن حق دارند در درصدی از سود اضافی شرکت نیز سهیم شوند.
سود سهام ممتاز به طور ثابت پرداخت می‌شود و در مورد سهام ممتاز با سود انباشته حتی در صورتی که شرکت قادر به پرداخت سود سهام نباشد، سود این گونه سهام به صورت انباشته در سال یا سال‌های بعد پرداخت خواهد شد.گاهی سهام ممتاز پس از چند سال قابل تبدیل به سهام عادی به قیمت ارزش اسمی خواهند بود و در صورتی که قابل بازخرید باشند شرکت در یک تاریخ معین مبلغ بازخرید را به سهامدار پرداخت می‌کند.همچنین ممکن است شرکت به میزان ارزش سهام ممتاز خود سهام عادی منتشر و به سهامداران پرداخت کند.اما چنانچه سهام ممتاز از نوع غیرقابل بازخرید باشد، سهامداران به طور مرتب و ثابت سود سهام ممتاز خود را دریافت خواهند کرد.دارنده سهام ممتاز ممکن است حق رای هم داشته باشد، اما بیشتر در صورتی حق رای خواهد داشت که پرداخت سود سهام وی به تعویق افتاده باشد.

 سهامدار مالک کسری از کل شرکت است و در ریسک سود یا زیان پیش روی شرکت سهیم است. سهامدار در تمامی درآمدها و دارایی‌های شرکت سهیم است، اما سود سهام او تنها پس از پرداخت سایر بدهی‌ها پرداخت می‌شود و در صورت انحلال شرکت نیز سهم او از محل باقیمانده دارایی شرکت پرداخت خواهد شد.مسوولیت سهامداران محدود است و تنها به اندازه میزان سهامی است که در اختیار دارند.سهامداران در نشست‌های مجمع عمومی شرکت دارای حق رای هستند و به این ترتیب می‌توانند در اداره شرکت دخیل باشند.اگر شرکت در فعالیت اقتصادی خود به موفقیت برسد در واقع سهامداران شرکت به موفقیت رسیده‌اند.

انتشار سهام به قیمتی بیش از ارزش اسمی را انتشار با صرف می‌نامند و مبلغ بیش از ارزش اسمی هم به صرف یا اضافه قیمت معروف است و به درصد بیان می‌شود.
عوامل موثر در تعیین میزان صرف عبارتند از: ارزش دفتری جاری سهم EPS یا درآمد هر سهم و میانگین قیمت بازار سهم در طول سه سال گذشته. این شیوه انتشار اوراق بیشتر توسط شرکت‌های معتبر و موفق پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار انجام می‌شود.

این عبارت در موردی به کار می‌رود که تقاضا برای خرید سهام تازه انتشار یافته بیش از تعداد سهم عرضه شده باشد.در یک بازار بزرگ به طور معمول سهام شرکت‌های معتبر با اقبال مردم مواجه می‌شود.

 هنگامی از این عبارت استفاده می‌شود که قیمت بازار یک برگ از اوراق قرضه بیشتر از ارزش اسمی آن است. برای مثال، اگر قیمت بازار نوعی اوراق قرضه که ارزش اسمی آن 5هزار ریال است 110 اعلام شود، منظور این است که قیمت آن 5500ریال است.

 می‌توان سود انباشته و توزیع نشده شرکت را که در حساب ذخایر شرکت نگهداری می‌شود (به استثنای ذخایر ارزیابی مجدد سرمایه و ذخایر ارزیابی مجدد دارایی شرکت) با انتشار سهام جایزه به سرمایه سهمی تبدیل کرد. تبدیل ذخایر شرکت به سرمایه با رعایت کامل قوانین و مقررات انجام می‌شود و اختیار آن با تصمیم‌گیرندگان شرکت است.

نخستین عرضه عمومی سهام یک شرکت در بازار اولیه که با هدف تامین سرمایه و منابع مالی صورت می‌گیرد، به عرضه اولیه معروف است.

یک سند رسمی اعلان فروش اوراق بهادار همچون سهام عادی، سهام ممتاز یا اوراق قرضه است که اطلاعات جامعی درباره شرکت و اوراق انتشار یافته در آن قید شده است. این آگهی نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار به ثبت می‌رسد و حاوی نکاتی همچون نوع فعالیت شرکت، ترکیب هیات‌مدیره، هزینه پروژه و منابع مالی آن، وضعیت پروژه، چشم‌انداز سودآوری پروژه، حجم اوراق منتشر شده و نام تضمین‌کنندگان اوراق است.

 سند یا نوعی گواهی است (گاهی برای تشویق افراد به خریدن اوراق تازه منتشر شده) که به خریداران اوراق قرضه داده می‌شود. دارنده این برگ حق دارد تعداد مشخصی از سهام عادی شرکت را به قیمتی مشخص و در مدت زمان معین (گاهی برای همیشه) خریداری کند یا این حق را به دیگری بفروشد.
گواهی حق‌تقدم خرید سهام در چه صورتی منتشر می‌شود؟ در حالت عادی هر گاه شرکتی تصمیم به انتشار اوراق قرضه با سهام جدید بگیرد، سهامداران کنونی یا دارندگان اوراق قرضه قابل تبدیل شرکت برای پذیره‌نویسی و خرید سهام جدید، به نسبت میزان اوراق در اختیار خود و به قیمت ارزش اسمی اوراق، از نوعی حق‌تقدم برخوردار خواهند بود.
همچنین دارندگان این حق می‌توانند از حق خود استفاده نکنند یا حق خود را به رایگان یا در ازای دریافت تفاوت قیمت به دیگری واگذار کنند.

 زمانی که شرکت از ذخایر آزاد فراوانی برخوردار است، ممکن است بخشی از ذخایر خود را از راه انتشار سهام جایزه، در وجه سهامداران کنونی خود و به نسبت سهامی که در اختیار دارند، به سرمایه تبدیل کند. مدیران شرکت می‌توانند با انتقال بخشی از حساب ذخایر شرکت به حساب سرمایه سهمی و ثبت دفتری عملیات، این کار را انجام دهند. پس از انتشار سهام جایزه به طور معمول، قیمت سهام شرکت بسته به تعداد سهام جایزه منتشر شده در بازار سقوط می‌کند، اما از ‌آنجا که رقم سود هر سهم تغییری نمی‌کند، سهامدار شرکت که اکنون تعداد سهام او افزایش یافته است، پس از چندی با ترمیم قیمت سهام به سود دلخواهی دست پیدا می‌کند.

سهامی است که در مقایسه با رقم EPS (درآمد هر سهم) اعلام شده برای آن یا نسبت P/E (نسبت قیمت به سود هر سهم) آن قیمت بیش از اندازه‌ای پیدا کرده است. سهام شرکت‌هایی که سودآوری بالایی پیدا کرده‌اند و از وضعیت مناسب و با ثباتی در بازار برخوردار هستند، این موقعیت برای آنها پیش می‌آید.

متعهد خرید اوراق بهادار در عرضه اولیه اوراق، یک موسسه تامین سرمایه یا یک سندیکای موسسات تامین سرمایه است که ابتدا اوراق تازه منتشر شده را یک جا می‌خرد و سپس آن را به مردم عرضه می‌کند. به این ترتیب، او خطر فروش نرفتن اوراق را می‌پذیرد و فروش آن را تضمین می‌کند.

در صورتی که سود سهام دارندگان سهام ممتاز پرداخت نشده باشد، ناگزیر رقم آن تا زمان پرداخت در ترازنامه شرکت با عنوان سود سهام انباشته قید می‌شود.

در هر دوره مالی مقداری از بهای تمام شده دارایی نامشهود شرکت، با هدف جایگزینی دارایی‌ها به صورت هزینه جاری از درآمد دوره کسر می‌شود. این عملیات با روش استهلاک (Depreciation) که در آن به عمر مفید دارایی توجه می‌شود، تفاوت دارد. این پول به حساب وجوه استهلاکی (Sinking Fund) واریز می‌شود تا به هنگام جایگزینی یا نوسازی دارایی از آن حساب برداشت شود.

پیش از این که شرکت سود هر سهم را اعلام کند یا سهام جایزه و حق تقدم خرید سهام منتشر کند، هرگونه خرید و فروش سهام شرکت به طور موقت، از یک هفته تا یک ماه متوقف می‌شود. در طول این مدت هیچ‌گونه نقل و انتقال سهام این شرکت به ثبت نمی‌رسد. به این ترتیب، فقط سهامدارانی که پس از بسته شدن نماد شرکت دربورس، نام آنها در دفاتر شرکت به چشم می‌خورد می‌توانند سود سهام یا سهام جایزه دریافت کنند یا اینکه در صورت اعلام افزایش سرمایه شرکت از حق تقدم خرید سهام برخوردار خواهند بود.

ارزش هر دارایی را آن گونه که در ترازنامه شرکت آمده است،‌ ارزش دفتری می‌نامند. از آنجا که دارایی‌های هر سال مستهلک می‌شوند، ارزش دفتری نیز هر سال کاسته می‌شود. ارزش دفتری هر سهم به این شکل حساب می‌شود که تمام بدهی‌ها را از تمام دارایی‌ها کسر می‌کنند و آن چه به دست آمده را بر تعداد سهامی که شرکت منتشر کرده و در دست مردم است، تقسیم می‌کنند.

در مورد سهام عادی، ارزش اسمی هر سهم مبلغی است که طبق اساسنامه روی هر سهم نوشته شده است. این رقم با ارزش بازار سهم هیچ ارتباطی ندارد. در مورد اوراق قرضه یا سهام ممتاز، ارزش اسمی هر برگ است که میزان آن تعیین‌کننده مقدار بهره یا سودی است که به آن تعلق می‌گیرد.

مجموع ارزش بازار کل تعداد سهام منتشر شده یک شرکت به قیمت جاری بورس را ارزش جاری یا ارزش بازار یک سهم می‌گویند.

آن بخش از سود شرکت که به سهامداران پرداخت می‌شود، به سود سهام یا سود تقسیم شده معروف است. مقدار سود سهام و تاریخ پرداخت آن را هیات‌مدیره (در ایران مجمع عمومی سهامداران) اعلام می‌کند. شرکت می‌تواند این مبلغ را از محل سود کنونی یا سود انباشته پرداخت کند. سهام جایزه نیز نوعی سود سهام است.

برای محاسبه نرخ بازده ناشی از دریافت سود سهام،‌سود تقسیمی سالانه را بر قیمت جاری هر سهم تقسیم می‌کنند.

نوعی ثبت حسابداری است که با توجه به قیمت تمام شده و عمر مفید دارایی، سالانه مبلغی بابت هزینه استهلاک در نظر گرفته می‌شود و از درآمد شرکتی که از این دارایی استفاده کرده است، کسر می‌شود.

دوره بیکاری، رکود در تولید و سرمایه‌گذاری، انحطاط فعالیت‌های اقتصادی و پیشی گرفتن عرضه نسبت به تقاضا را بحران اقتصادی یا کسادی بازار می‌نامند.

کاهش ارزش پول ملی در واقع کاهش ارزش واحد پول یک کشور نسبت به قیمت طلا یا سایر پول‌های خارجی است. این اتفاق باعث افزایش میزان صادرات و دشواری واردات کالا می‌شود، زیرا کشورهای دیگر کالاهای این کشور را ارزان می‌یابند. این پدیده، بر تجارت، صنعت و بازار اوراق‌بهادار کشور تاثیر منفی دارد.

پذیرش یک نوع اوراق‌بهادار در بیش از یک بورس را پذیرش دوجانبه می‌نامند.

بازاری است که رکود بر آن حکم‌فرما است. در این بازار، یک خرید عمده توسط یک سرمایه‌گذار نهادی می‌تواند وضعیت را دگرگون کند و به عکس، یک فروش عمده توسط سرمایه‌گذاران نهادی اوضاع را وخیم‌تر می‌کند.

سود خالص شرکت تقسیم بر کل قیمت بازار سهام شرکت را بازده درآمد یا حاصل درآمد می‌نامند.این اصطلاح با عبارت بازده سود سهام که فقط به سود توزیع شده مربوط می‌شود، متفاوت است. بازده درآمد شرکت‌های در حال رشد بالا است زیرا قیمت سهام آنها با توجه به سود بالایی که برای آینده هدف‌گذاری کرده‌اند، به نسبت رقم بالایی را نشان می‌دهند. از سوی دیگر، ممکن است بازده عواید شرکتی بالا باشد زیرا قیمت بازار سهام آن با توجه به پیش‌بینی سرمایه‌گذاران از اوضاع وخیم آینده رو به سقوط است.

تملک واحدهای پخش‌کننده و خرده‌فروشی توسط شرکت تولیدکننده یا عرضه‌کننده اصلی محصولات یا نظارت بر آنها به منظور دستیابی مستقیم به مشتریان و تسلط بر مرحله توزیع کالا است.

منظور از این اصطلاح، انتشار و عرضه عمومی سهام یک شرکت خصوصی است. هدف شرکت از انجام این کار، افزایش سرمایه و تامین مالی طرح‌های توسعه خود است. پس از انجام عملیات عرضه عمومی، سهام شرکت به شرط پذیرش در یک بورس اوراق بهادار قابل داد و ستد خواهد بود.

کارگزار، شخصیت حقوقی است که ضمن عضویت در بورس اوراق بهادار، مجاز به خرید یا فروش سهام برای خود یا از طرف مشتری است و در ازای انجام سفارش مشتری، کارمزدی براساس ارزش ناخالص دادوستد انجام شده، دریافت می‌کند. برخی کارگزاران نیز خدمات کاملی همچون نگهداری سهام و اوراق قرضه مشتری، ارائه پیشنهادها و رهنمود‌های سرمایه‌گذاری، طراحی سبد سرمایه‌گذاری برای مشتری و اداره سبد اوراق بهادار مشتری ارائه می‌کنند.

کارگزاری که در بازار به کار خرید و فروش سهام برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اشتغال دارد، به کارگزار نهادی معروف است. این گونه کارگزاران دادوستدهای بزرگ را انجام می‌دهند و نسبت به سرمایه‌گذاران عادی هم کارمزد کمتری پرداخت می‌کنند.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت‌های سرمایه‌گذاری محدود، شرکت‌های بیمه عمر که اندوخته اعضا را به شکل سهام و اوراق قرضه نگهداری می‌کنند، همه از نمونه‌های سرمایه‌گذار نهادی هستند. این دسته از سرمایه‌گذاران به دلیل حجم بالای دادوستدهایی که انجام می‌دهند، همواره نقش به سزایی در عملکرد بازار به عهده دارند. غیبت سرمایه‌گذاران نهادی در بازار اوراق بهادار پیامدهای جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.

اصطلاحی است که برای توصیف نوعی اوراق بهادار به کار می‌رود که قیمت آن به سرعت در حال پایین آمدن است.

این اصطلاح به معنی وجود خریدار و فروشنده به تعداد کافی است، به شکلی که بازار دادوستد اوراق بهادار جریان داشته باشد و بتوان به سرعت اوراق مورد نظر را به قیمتی نزدیک به قیمت بازار خرید و فروش کرد.

به سهامی که در یک بورس اوراق بهادار به ثبت رسیده باشد، سهام پذیرفته شده می‌گویند. ویژگی‌های یک سهم پذیرفته شده به این شرح است:

1. در بورساوراق بهادار که بازاری مطمئن و منصفانه است، دادوستد می‌شود
2. قابلیت نقدشوندگی مناسبی دارد
3. قیمت آن به طور منصفانه تعیین می‌شود
4. قیمت آن به طور مرتب گزارش می‌شود
5. اطلاعات کاملی از وضعیت شرکت منتشرکننده آن موجود است
6. مقررات محکمی برای حمایت از خریداران و فروشندگان آن در بورس موجود است.

یک سهم ممکن است در بیش از یک بورس پذیرفته شده باشد.
همچنین ممکن است سهمی پذیرفته شده باشد اما دادوستدی روی آن انجام نشود یا شمار دادوستدهای آن بسیار اندک باشد.

این وضعیت هنگامی روی می‌دهد که مدیران قبلی شرکت، کل سهام شرکت را خریداری کنند.
به طور معمول، این اتفاق زمانی روی می‌دهد که شرکت یا یکی از واحدهای زیرپوشش آن زیان‌ده و با خطر تعطیلی روبه‌رو باشد، یا مزایده‌ای برای تصاحب شرکت برپا شده باشد.
در این وضعیت، مدیران ارشد شرکت با روی هم گذاشتن منابع مالی خود و استفاده از کمک‌ موسسه‌های مالی، سهام مدیریتی شرکت را خریداری می‌کنند، به این امید که بتوانند به شکل مطلوبی آن را اداره کنند.همچنین هنگامی که مالکان خارجی شرکت تصمیم به واگذاری سهام خود می‌گیرند، ممکن است مدیران غیرخارجی شرکت سهام آنها را خریداری کنند.

این گونه صندوق‌ها که توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا بانک‌ها اداره می‌شوند، پول سهامداران خود را بر روی انواع اوراق بهادار همچون سهام اوراق قرضه و ابزارهای بازار پول سرمایه‌گذاری می‌کنند و ممکن است مدت زمان تشکیل آنها کوتاه یا بدون محدودیت زمانی باشد.
به این ترتیب، سرمایه‌گذاران این‌گونه صندوق‌ها در واقع، دارای سبد متنوعی از اوراق بهادار هستند و ریسک سرمایه‌گذاری آنها نیز در حداقل میزان ممکن خواهد بود.این گونه‌ صندوق‌ها ممکن است در سرمایه‌گذاری‌های خود عملکرد محافظه‌کارانه یا جسورانه‌ای داشته باشند.

برای محاسبه این عدد، خالص ارزش دارایی‌ها را به کل تعداد سهامی که در دست مردم است، تقسیم می‌کنند. این کار برای تعیین ارزش هر سهم صندوق سرمایه‌گذاری مشترک در یک تاریخ معین و به هنگام بازخرید سهام صورت می‌گیرد. این رقم نشان‌دهنده چگونگی عملکرد مدیران صندوق در سطح بازار اوراق بهادار خواهد بود.

شرکت سرمایه‌گذاری با مالکیت عمومی یا صندوق سرمایه‌گذاری مشترکی است که توسط یک مدیر اداره می‌شود و سبد اوراق بهادار متنوعی در اختیار دارد، اما پس از عرضه عمومی اولیه سهام خود، دیگر نمی‌توانند سهام جدید منتشر کند.

زیان بالقوه و قابل اندازه‌گیری یک نوع سرمایه‌گذاری را ریسک می‌گویند. ریسک سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار عبارت است از: اعلام نشدن سود سهام، پایین بودن میزان سود هرسهم، کاهش قیمت هرسهم و ورشکستگی شرکت. زمانی که شرکتی به مرحله انحلال می‌رسد، به طور معمول، سهامداران همه پول خود را از دست می‌دهند.

بازاری است که در آن حجم زیادی از سهام، اوراق قرضه یا کالایی خاص دادوستد می‌شود. در این حالت، تفاوت بین قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش ناچیز است.

سهامی است که پی‌درپی و هر روز مورد دادوستد قرار می‌گیرد. در مقابل سهام نیمه‌فعال که به طور مرتب و پیاپی خرید و فروش نمی‌شوند. بیشتر سهام شرکت‌های معتبر از نوع فعال و پرطرفدار هستند. به ویژه آن دسته از شرکت‌هایی که از رویدادهای اقتصادی و سیاسی تاثیر می‌پذیرند و قیمت سهام آنها نوسان‌های ناگهانی دارند.

سهامی است که در بورس اوراق بهادار به ندرت خرید و فروش می‌شود و به سختی می‌توان برای آن خریدار یا فروشنده‌ای پیدا کرد. تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش این‌گونه برگه‌های سهام ممکن است زیاد باشد.

بازار اوراق بهاداری که نسبت به رویدادهای اقتصادی مانند بودجه سالانه، رشد صنعتی نامطلوب، موضوع کنترل قیمت‌ها، تغییر دولت و مانند آن بسیار حساس است و واکنش نشان می‌دهد، یک بازار عصبی یا پرتنش است.

تحلیل بنیادی به معنی مطالعه علمی عوامل اصلی و پایه‌ای در تعیین ارزش سهم است. تحلیلگر به طور معمول، به مطالعه میزان فروش، دارایی‌ها، تعهدات، ساختار بدهی، میزان درآمد، محصولات و سهم بازار، ارزیابی مدیریت، مقایسه شرکت با شرکت‌های رقیب و سرانجام برآورد ارزش ذاتی شرکت می‌پردازد. ابزار یک تحلیلگر اصولی نیز نسبت‌های مالی به دست آمده از مطالعه ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت در طول سال‌های گذشته است. تحلیل بنیادی بیشتر برای اهداف بلندمدت موثر است.

روشی برای پیش‌بینی نوسان‌های قیمت یک سهم برپایه مطالعه نمودارها یا جداول قیمت است، با فرض اینکه تغییرات قیمت سهام یک امر تکراری است و حرکت سرمایه‌گذاران پیرو یک الگوی روانی خاص است. پس آن چه درگذشته اتفاق افتاده، در آینده نیز تکرار خواهد شد. تحلیلگر فنی، کاری به قوت و ضعف بنیادی شرکت ندارد، بلکه بر روی رفتار سرمایه‌گذاران و قیمت سهم در گذشته و آینده مطالعه می‌کند.

به نسبت‌های به دست آمده از صورت‌های مالی شرکت که برای مطالعه وضعیت شرکت و قیمت سهام آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، نسبت‌های مالی می‌گویند. نسبت جاری، نسبت P/E، نسبت قیمت به ارزش دفتری، نسبت سود پیش از کسر مالیات به فروش و نسبت سریع (نسبت آنی) از مهم‌ترین نسبت‌‌های مالی هستند. برای به دست آوردن این نسبت‌ها از متغیرهایی همچون ارزش دفتری، پوشش سود هر سهم، بازده جاری، EPS و میزان نوسان‌پذیری قیمت استفاده می‌شود.

بخشی از درآمد شرکت که در قالب سود سهام توزیع نشده و برای استفاده در طرح‌های توسعه شرکت انباشته شده است، درآمد انباشته اطلاق می‌شود.

این نسبت با تقسیم سود پیش از مالیات بر میزان خالص فروش، ضرب در عدد 100 به دست می‌آید و برای نشان دادن میزان شایستگی مدیران شرکت شاخص بسیار خوبی است.

نسبت میان قیمت و درآمد هر سهم شرکت را نسبت قیمت به درآمد (یا نسبت P/E) می‌نامند. اگر نسب P/E یک شرکت بیشتر از شرکت دیگر باشد، نشان‌دهنده این است که بازار نسبت به درآمد سهام شرکت در آینده خوش‌بین است.

نسبت حجم نقدینگی و اوراق بهادار قابل فروش به تعهدات جاری شرکت را نسبت نقدی می‌گویند. این نسبت نشان می‌دهد که شرکت حداکثر تا چه زمانی می‌تواند بدهی‌های خود را تسویه کند.

به طور معمول، تغییرات قیمت یک دسته از سهام را بر روی یک نمودار رسم می‌کنند، به این امید که بتوانند تغییرات قیمت آن را در آینده پیش‌بینی کنند. این نمودارها در زمینه پیش‌بینی‌ تغییر قیمت سهام، اوراق قرضه و برگه‌های اختیار خرید و فروش سهم رسم می‌شوند.

جو بدبینی حاکم بر بازار اوراق بهادار و وضعیتی که مردم باور دارند، بازار سیر نزولی خواهد داشت. در این بازار همه فروشنده هستند و قیمت‌ها نیز به شدت کاهش می‌یابد.

به عکس بازار راکد، در این حالت مردم به آینده بازار خوش‌بین هستند و قیمت اوراق بهادار نیز در اثر هجوم مردم برای خرید رو به صعود است.

افزایش ناگهانی قیمت سهام در پی یک دوره رکود یا کاهش قیمت سهام رخ می‌دهد.

در این روش، سرمایه‌گذار سهام مورد نظر خود را در طول یک روز خریداری می‌کند و بار دیگر آن را به فروش می‌رساند تا به این ترتیب از نوسان قیمت آن سود ببرد.

اطلاعات و اخبار گوناگون به میزانی که در عملکرد مالی شرکت موثر است، بر قیمت بازار هر سهم تاثیر می‌گذارد. تصور بازار از تاثیر منفی، مثبت یا خنثی اخبار و اطلاعات بر قیمت یک سهم در پایین.

قیمت یک سهم شاخص عملکرد شرکت است. مردم عملیات تجاری شرکت را نمی‌توانند از نزدیک ببینند اما به طور حتم، می‌توانند قیمت سهام شرکت را در بازار شاهد باشند.

 در مورد سهام، میزان سود هر سهم به شکل دقیق و حتمی مشخص نیست. میزان درآمد آتی شرکت ممکن است بنا به دلایل و عوامل مختلف متفاوت باشد. به این ترتیب، نمی‌توان سود پرداختی هر سهم را به دقت تعیین کرد ولی می‌توان با استفاده از مدل رشد ثابت سود هر سهم میزان بازده آن را تا حدودی پیش‌بینی و برآورد کرد.

ضریب یا عامل بتا وسیله‌ای است برای ارزیابی عملکرد یک سهم خاص یا طبقه‌ای از سهام در جریان حرکت کلی بازار. اگر بتای سهمی برابر با یک باشد، افزایش و کاهش قیمت آن درست مطابق حرکت بازار خواهد بود. در صورتی که اگر بتای سهمی 2 باشد، افزایش و کاهش قیمت آن دو برابر خواهد بود. برای مثال، هنگامی که بازار 10درصد رشد قیمت را تجربه می‌کند، قیمت این سهم 20درصد افزایش می‌یابد و زمانی که بازار 10درصد سقوط می‌کند، قیمت این سهم 20درصد کاهش می‌یابد.سهمی که بتای آن 5/0درصد است، اگر رشد قیمت‌ها در سطح بازار 10درصد باشد، رشد قیمت آن 5درصد خواهد بود، سهمی که بتای صفر دارد، در جهت عکس بازار حرکت می‌کند. در مدل قیمت‌گذاری دارایی سرمایه‌ای (CAMP)، ریسک سیستماتیک از بتا محاسبه می‌کنند.

روشی است برای مصون ماندن از ریسک بازار تا به وسیله آن زیان‌های احتمالی ناشی از تغییر قیمت‌ها به حداقل برسد. در این روش، انواع گوناگون سهام خریداری می‌شود تا در صورت افت قیمت یک سهم افزایش قیمت سهم دیگر آن را پوشش دهد. در سرمایه‌گذاری بر روی گونه‌های دیگر دارایی، همچون اوراق قرضه، طلا، نقره، املاک و مانند آن نیز شیوه کار به همین ترتیب است. به هنگام افزایش میزان تورم نیز کافی است که پول نقد بر روی یک نوع دارایی سرمایه‌گذاری شود.

هرگونه افزایش در قیمت یک سهم یا ارزش یک دارایی را افزایش ارزش می‌نامند.

سودی است که در اثر فروش یک قلم دارایی به قیمتی بالاتر از قیمت خرید به دست می‌آید. این سود می‌تواند بلندمدت یا کوتاه‌مدت باشد.

در این روش، سرمایه‌گذار با پذیرفتن ریسک فراوان، اقدام به خرید و فروش چندین باره سهام یک شرکت خاص می‌کند تا به این ترتیب، از نوسان قیمت آن سهم در طول یک دوره مشخص استفاده کند و به سود سرمایه‌ چشمگیری دست یابد.

هنگامی که یک دلال خرد قیمت‌های مشخص و ثابتی را برای یک سهم خاص پیشنهاد می‌کند تا به این وسیله بتواند دسته‌هایی از آن سهم را به قیمت‌های مورد نظر خرید و فروش کند، در واقع او بازاری را برای آن سهم ساخته است. در صورتی که این کار او در بلندمدت انجام شود به او بازارگردان می‌گویند.

عبارتی است که به طور معمول در ترازنامه شرکت‌ها قید می‌شود و به معنی دارایی‌هایی است که می‌توان آنها را به راحتی به پول نقد تبدیل کرد، مانند اوراق بهادار دولتی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و دیگر ابزارهای بازار پول.

روشی است که در آن سرمایه‌گذار از تفاوت‌های قیمت یک سهام قابل دادوستد در دو یا چند بورس اوراق بهادار سود می‌برد. او سهم را در بازاری که قیمت پایین‌تر است، خریداری می‌کند و بی‌درنگ در بازاری که قیمت بالاتر است، می‌فروشد.

آخرین قیمتی است که سهم با آن قیمت در بورس اوراق بهادار به فروش رفته است.

درصدی از کل بازار فروش یک محصول است که یک شرکت به خود اختصاص داده است.

هر گونه ابزار بدهی مانند اوراق قرضه که اصل مبلغ آن با سپردن مقداری دارایی مشهود به عنوان وثیقه توسط ناشر تضمین شده باشد، بدهی تضمین شده نامیده می‌شود.

ابزار مشتق به قرارداد یا اوراقی گفته می‌شود که ارزش آن وابسته به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز اصلی است و هیچ‌ گونه ارزش مستقلی ندارد. پیمان آتی و اختیار معامله دوگونه از این ابزارها هستند که به طور معمول در بورس‌های معتبر جهان دادوستد می‌شوند. پیمان آتی، قراداد استانداردی است که بر اساس آن شخص متعهد می‌شود در آینده تعداد مشخصی اوراق بهادار را در زمان و مکان معین به طرف مقابل تحویل دهد. برگ اختیار معامله نیز به دو گونه است: اختیار خرید سهم و اختیار فروش سهم .

تفاوت بین دو قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهم را می‌گویند و میزان آن به میزان عرضه و تقاضا در سطح بازار بستگی دارد. هرچه حجم و تعداد دادوستدهای یک سهم در بازار بیشتر باشد، این تفاوت قیمت کمتر خواهد بود.

سهامی که تغییرات شدید و ناگهانی فراوانی در قیمت آن رخ می‌دهد، به سهام شکننده یا پرنوسان معروف است. چنانچه نوسان شدید قیمت یک سهم به دلیل وجود عواملی همچون نوسان درآمدها، تعداد اندک سهام منتشر شده، یا وخامت اوضاع در صنعتی که به آن وابسته است باشد، نوسان قیمت آن با عامل آلفا محاسبه می‌شود و در صورتی که نوسان قیمت آن با اوضاع بازار مرتبط باشد، از عامل بتا استفاده می‌شود.

نوسان قیمت یک سهم در مقایسه با نوسان قیمت بقیه سهام یا حساسیت بازده یک سهم نسبت به تحولات بازار سرمایه را ریسک سیستماتیک می‌نامند. این ریسک را نمی‌توان از طریق ایجاد یک پرتفوی متنوع کاهش داد.

شرکت‌هایی که فروش آنها بسیار پرنوسان است، یا مانع مالی آنها در حد گسترده‌ای از محل دریافت وام تامین شده است، یا رشد بسیار سریعی داشته‌اند، یا نسبت‌های جاری پایینی دارند و همچنین شرکت‌های کوچک بیش از دیگران از ریسک سیستماتیک تاثیر می‌پذیرند.

قیمت پیشنهادی فروشنده اوراق بهادار را قیمت پیشنهادی فروش می‌نامند.